شرطی سازی کنشگر (عامل)[1]

بیشتر اعمال ما ارادی و هدف‏گرا هستند، در حالی که پاسخ‏های شرطی کلاسیک[2] نه ارادی و نه هدف‏گرا هستند. شرطی سازی کنشگر می‏ کوشد تا فعالیت هدف‏گرا را توضیح دهد (سیدمحمدی، 1382، ص: 127). در این شیوه به جای تکیه بر اتفاق همزمان محرک‏ ها بر نقش پی‏ آوردهای رفتار[3] تاکید می‏ شود. (سانتراک، 1388، ج1، ص: 380). یعنی جاندار یاد می‏ گیرد پاسخی معین، پیامد مشخصی دارد (اتکینسون، 1388، ص: 280).

در این نوع از شرطی‏ سازی، کودکان بر محیط عمل یا کنش می‏ کنند و محرک‏ هایی که بعد از رفتار آنها روی می‏ دهد احتمال وقوع دوباره رفتار را تغییر می‏ دهند. محرکی که وقوع یک پاسخ را افزایش می‏ دهد تقویت کننده نام دارد. و حذف کردن یک محرک خوشایند یا ارائه یک محرک ناخوشایند برای کاهش دادن پاسخ، تنبیه نامیده می‏ شود (برک، 1390، ص: 237). پژوهش‏ها نشان داده است کودکان نیز غالبا می‏ توانند رفتار یکدیگر را از همین طریق تحت تاثیر قرار دهند و یا حتی تقویت کنند (سقای بی ریا و همکاران، 1385، ص: 543).

مهم‏ترین کاربرد اصول شرطی سازی کنشگر، تغییر در رفتار انسان است (سانتراک، 1387، ص: 393).