بسم الله الرّحمن الرّحیم

احمد بن زيني دحلان در 1816/1231 پا به جهان نهاد در 1871/1288 قاضي شافعي مکه شد و در سال 1886/1304 در همان جا درگذشت. بنابراين او نمي‏تواند شاهد عيني وقايعي باشد که در دوران نخستين اشغال حرمين توسط وهابيان اتفاق افتاد، اما با مردم بسياري که در آن زمان در حرمين مي‏زيستند آشنا شد. گزيده زير از کتاب تاريخ مهم او، تاريخ الفتوحات الاسلاميه است که نگرش مردم نسبت به وهابيگري را که در دو سه دهه بعد در حجاز متداول بود بيان مي‏کند. 

بنيان‏گذار اين مذهب، محمد بن عبدالوهاب، اصل او از شرق جزيرةالعرب و از قبيله بني‏تميم بود. او از کساني بود که عمر دراز کرد و شايد بتوان او را در شمار مهلت يافتگان شمرد. حدود يک صد سال زندگي کرد و به نشر آموزه های خود پرداخت. در سال 1111 به دنيا آمد و در سال 1206 درگذشت] .

در آغاز او از طلاب علوم ديني در مدينه منوره - علي ساکنها افضل الصلاة و السلام - بود. پدرش مردي صالح از اهل علم بود و برادرش شيخ سليمان نيز چنين بود. پدر و برادر و استادانش، از آنچه در گفتار و رفتار و گرايش‏هاي او در مسائل مختلف ديدند پيش بيني کردند که در آينده دچار انحراف و گمراهي خواهد شد. او را سرزنش کردند و مردم را از پيروي‏اش بازداشتند. اين پيش بيني به حقيقت پيوست زيرا، محمد بن عبدالوهاب کار را بدان جا رساند که مؤمنان را کافر خواند و گمان کرد که زيارت قبر رسول خدا صلي الله عليه و سلم و توسل به او و پيامبران و اولياء و صالحان و زيارت قبرهاي آنان شرک است و خطاب کردن به پيامبر صلي الله عليه‏و سلم به هنگام توسل به او شرک است و همچنين مورد خطاب قرار دادن کسي جز خدا، از پيامبران و اولياء و صالحان به هنگام توسل به آنان شرک است. و اگر کسي چيزي را به غير خدا نسبت دهد هر چند به صورت مجاز عقلي، آن شخص مشرک است، مانند اين که کسي بگويد اين دارو براي من سودمند بود و يا به فلان ولي براي درخواست چيزي توسل جستم. و دليل‏هايي اقامه مي‏کرد که مراد او از آن حاصل نمي‏شد وفقط امر را بر عوام مشتبه مي‏ساخت تا از او پيروي کردند و رساله‏هايي نوشت و به آنان قبولاند که بيشتر اهل توحيد مشرک‏اند و به اميران شرق جزيرةالعرب، به ويژه درعيه پيوست و در نزد آنان سکونت اختيار کرد تا اين که به ياري او برخاستند و دعوت او را ترويج کردند و آن را وسيله استحکام حکومت و گسترش قدرت خود قرار دادند و بر باديه نشينان و صحرانشينان چيرگي يافتند تا اين که اين مردم به صورت سپاهيان پيشگام آنان درآمدند و پذيرفتند هر که به

گفته هاي محمد بن عبدالوهاب اعتقاد نداشته باشد کافر مشرکي است که خون و مال او مباح است. آغاز امر او در 1143 بود و آغاز نشر آن 1150 بود. علما از جمله برادرش شيخ سليمان و بقيه استادانش رساله‏هايي در رد او نوشتند

. اما محمد بن عبدالوهاب ادعا مي‏کردهدف او از اين مذهبي که بنياد نهاده بود تطهير توحيد و دوري جستن از شرک بود و اين که مردم ششصد سال بود که مشرک بودند و او دين مردم را بر ايشان تجديد کرد

(تاريخ الفتوحات الاسلاميه، قاهره، 1968/1387، ج 2، ص 235-234)

جهت دانلود مقاله اینجا کلیک کنید.