بسم الله الرّحمن الرّحیم

سوالی که سالهاست ذهن بشر را به خود معطوف داشته است شناخت ویژگی های انسان است. علوم انسانی به نحوی همگی به همین امر اشتغال دارند و همگی به نوعی مشغولپژوهش برای یافتن این پاسخ هستند.

در این بین روان شناسی با همه شاخه ها و گرایش هایش و با همه نقد و بررسی های انجام شده فقط توانسته است بخشی از ویژگی های انسان را بشناسد به عنوان مثال یکی از قواهای ذهنی انسان هوش است هوش یکی از قواهای ذهنی است که به تشخیص بدی و خوبی از هم می پردازد در روانشناسی بحث های متعددی در این مورد صورت گرفته است و هنوز هم ادامه دارد اما بالاتر از این قدرتی است که نه تنها بد و خوب و را از هم تشخیص می دهد بلکه انسان را به نیکی رهنمون و از بدی بر حذر می داردکه در برخی از متون از آن به عقل یاد می شود

عقل قوایی است که تا چندی پیش همیشه با هوش اشتباه گرفته می شد اما روانشناسان با رویکرد دینی با کمک کلمات آفریننده انسان این دو را از هم تفکیک کردند و به این نتیجه رسیدند که عقل برترین قوای ذهنی انسان و مدیر و رئیس فرآیند های ذهنی انسان است. عقل در اصطلاح به معنای ملکه و نیروی ادراک خیر و شر، یا نوعی نیروی انگیزشی است که انسان را به گزینش و انجام دادن خوبی و دوری از گناه دعوت می کند.

همه ما استفاده از عقل را تجربه کرده ایم. وقتی به فروشگاه می رویم دنبال بهترین جنس ، زیبا ترین جنس و یا ارزان ترین کالا هستیم همه این ترین ها -بهترین، زیباترین، ...-  کار نیرویی در درون ماست که عقل نامیده می شود. عقل در این دیدگاه مهمترین داشته انسان است و بدون آن انسانیت انسان بی معناست!

در مقابل عقل، جهل وجود دارد. جهل قلمرو غیر منطقی شخصیت انسان است و کنش های آن نابخردانه و نامعقول است. جهل، درست را از نادرست تشخیص نمی دهد و همواره در صدد ارضای امیال و خواسته های نفسانی و شهوانی است. بدین ترتیب، جهل با فرآیندهای زیستی که نیروی خود را با اصل ارضای فوری امیال و نیازها به دست می آورد، ارتباط نزدیکی دارد. احساساتی که در این بخش قرار دارد و در نخستین مراحل زندگی انسان (دوران زندگی) متبلور می شود، ناشی از قوای شهوی و غضبی است. منطق آن بر منافع دنیوی استوار است و آن گاه به سوی عمل انگیزش ایجاد می کند که همراه با لذت و بهره مادی است.

حال بزرگترین بلای روزگار ما این است که شاخص انسانیت انسان یعنی عقل را با جایگزینی دشمن او از انسان بگیرند و او را بدین وسیله مدیریت کنند و این مهمترین کارکرد و ابزار رسانه های امروز است.

ادامه دارد ...

ادامه این مطلب را در ابتدای آبان بخوانید

. میردرکوندی، رحیم، عقل دینی و هوش روانشناختی: فصل دوم، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی 1389

. شجاعی محمد صادق و مجتبی حیدری، نظریه های انسان سالم: 330، قم، موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی، 1389

جهت دانلود مقاله اینجا کلیک کنید.