بسم الله الرّحمن الرّحیم

یادگیری مشاهده‏ ای[1]

یکی از انواع روش های یادگیری؛ یادگیری مشاهده ای است. یادگیری مشاهده‏ای یا همان الگو برداری و تقلید شامل چهار فرایند اصلی است. اولین فرایند توجه مشاهده‏گر به الگوهاست. دومین فرایند آن است که کودک اطلاعات به دست آمده را به کد تبدیل کند و به خاطر بسپارد تا هنگام بازیابی به سادگی به آنها دست یابد. تولید به تقلیدکردن اعمال الگو اطلاق می‏شود که سومین فرایند یادگیری مشاهده‏ای است. چه بسا کودکی به الگو توجه پیدا کرده و اطلاعات را رمزگردانی نیز کرده باشد اما به علت محدودیت‏های رشدی خود نتواند آنان را بازسازی کند. تقویت، تشویق یا شرایط برانگیزاننده اخرین مولفه این نوع یادگیری است (سانتراک، 1387، ج2، ص:397، کدیور، 1390، ص: 132 و سقای‏بی‏ریا و همکاران، 1385، ج2، ص:562)

یادگیری مشاهده‏ای و تلویزیون

با وجود اینکه خانواده نخستین الگوی رفتاری کودکان است و نقش عوامل ژنتیکی، اجتماع، گروه همسالان و بسیاری از موارد دیگر در تعیین رفتار کودکان نقش مهمی دارد، نقش تلویزیون را نیز به عنوان یک رسانه فراگیر، در دسترس و مورد علاقه کودکان نباید نادیده گرفت. مشاهده رفتارها، تکیه کلام‏ها، نوع پوشش، نحوه صحبت کردن و بسیاری از رفتارهای قابل مشاهده در کودکان و حتی بزرگسالان، الگوپذیری از تلویزیون را به اثبات می‏رساند. در این خصوص، جنبه‏های مثبت و منفی الگوپذیری از این رسانه اهمیت خاصی دارد (بیابانگرد، 1387، ص:183). دنیای تلویزیون پر از شخصیت‏های گوناگون است که تقریبا تعداد محدودی از نقش‏های مختلف را بازی می‏کنند. کودکان در تلویزیون قهرمانان زن یا مرد را می‏بینند که گاهی به صورت تخیلی قدرت‏های مافوق بشری دارند و می‏توانند الگوی فرزندان باشند (کالینفورد، 1380، ص: 51).

تلویزیون می‏تواند در یادگیری سریع‏تر کودک اثر مثبت داشته باشد. زیرا کودکی که قادر به خواندن نباشد مجبور است به مشاهده‏های مستقیم خود از دنیای اطرافش و نیز افرادی که بتوانند خود را صرف خواندن یا گفتن داستان برای وی کنند، متکی باشد اما کودکی که به تلویزیون دسترسی دارد به دنیایی کاملا جدید پیوند می‏خورد. کودکان می‏توانند معلومات لغوی و اطلاعات عمومی در مورد محیط اطراف را از طریق تلویزیون به دست آورند (شرام و همکاران، 1377، ص: 130)

تلويزيون يکي از ابزارهاي مؤثر در افزايش شناخت و آگاهي به شمار مي‏آيد. در حال حاضر، براساس نتايج بسياري از تحقيقات انجام شده به روش مشاهده، يک معلم خوب با استفاده از تلويزيون به عنوان يک رسانه کمک آموزشي به مراتب، اطلاعات خود را بهتر منتقل مي‏کند تا صرفا از طريق روش‏هاي معمولي تدريس. در ايالات متحده آمريکا، بيش از 400 مورد مطالعه تطبيقي ميان ارائه آموزش‏هاي عادي کلاسي به دانش‏آموزان با آموزش از طريق تلويزيون صورت گرفته است. در تمام موارد، به دنبال بررسي نمرات امتحان پايان سال، اختلاف معناداري رؤيت نشد، اما چنانچه تفاوتي هم وجود داشت هميشه به نفع کساني بود که از طريق تلويزيون آموزش گرفته بودند. پس مي‏توان چنين استدلال کرد که درصورت نياز و کمبود متخصص آموزشي براي بچه‏ها، مي‏توان از تلويزيون استفاده کرد. اين گونه بهره‏وري، بخصوص در موارد آموزش‏هاي تخصصي، مي‏تواند کارساز باشد و براي مثال، با استفاده از تلويزيون، آموزش زبان‏هاي زنده در سطح مدارس ابتدايي بسيار موفقيت‏آميز خواهد بود. درنهایت مي‏توان از تلويزيون به عنوان يک معلم سرخانه استفاده کرد و در منازل به بچه‏ها آموزش داد (جوکار به نقل از کالیف، 1386، ص: 114).

فایل PDF این مقاله را از اینجا دانلود فرمایید