بسم الله الرّحمن الرّحیم

بررسی احادیث خلفای دوازده گانه ازدیدگاه فریقین 

بخاری به اسناد خود از جابربن سمرة نقل می‌کند از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین شنیدم:دوازده امیر و حکمران خواهند آمد.سپس کلامی فرمود که من نشنیدم، لیکن پدرم گفت که ایشان فرمودند: همگی از قریش خواهند بود.[1]

در صحیح مسلم آمده است:دین همچنان پابرجا خواهد بود تا روز قیامت فرا رسد، یا این که دوازده خلیفه که همگی از قریش اند، بر شما ظاهر گردند.[2]

احمد بن حنبل به اسناد خود از مسروق نقل می‌کند:

ما در حضور عبدالله بن مسعود نشسته بودیم و او در حال قرآن خواندن بود که مردی به وی گفت: ای ابا عبدالرحمن! آیا از رسول خدا سؤال کردید که چند خلیفه بر این امت حکومت خواهد کرد؟

ابن مسعود پاسخ گفت: از زمانی که وارد عراق شده ام، کسی پیش از تو در این باره از من سؤالی نکرده است. سپس گفت: آری، ما در این باب از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) سؤال کردیم و ایشان پاسخ فرمود:

((دوازده خلیفه به عدد نقبای بنی اسرائیل.))[3]

از این احادیث نکاتی استفاده می‌شود:

1. عدد این حکمرانان یا خلفا از ((دوازده، تجاوز نمی‌کند و همگی از قریش‌اند و این عدد منطبق است بر عقیده شیعه در شماره ائمه معصومین علیهم السلام که جمیع آن بزرگواران قرشی اند.

گاهی ادعا می‌شود که عنوان ((حمرانان یا خلفا)) بر واقعیت حیات ائمه طاهرین (علیهم السلام) تطبیق نمی‌کند. پاسخ این اشکال کاملا واضح است. زیرا مراد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خلافت و حکمرانی بر اساس استحقاق و شایستگی است. حاشا که مقصود حضرتش معاویه‌ها و یزیدها و مروان‌هایی باشد که با سرنوشت امت اسلام به هر شکل که خواستند، بازی کردند، بلکه منظور از ((خلیفه))، کسی است که ((خلافت و حکومت)) خود را وامدار شارع مقدس است و این، با محجور ماندن آن حضرات از حکومت بر امت، به جهت ستم دیگران بر ایشان تنافی ندارد. از این رو، در عون المعبود فی شرح سنن ابی داود چنین آمده است:

توربشتی می‌گوید: برداشت صحیح از این روایت این است که مقصود از خلفا، حکمرانان عادل و شایسته اند. چون در حقیقت ایشان استحقاق عنوان ((خلیفگی)) دارند، ولی لازم نیست که از حکومت و قدرت بالفعل نیز برخوردار باشند، هر چند فرض شده که ایشان عملا حاکمند، پس، مراد از امیر و خلیفه افرادی هستند که مجازا بدین عنوان از ایشان یاد شده است چنین در المرقاة آمده است.[4]

2. مدلول نصّ، همین دوازده تن است، همچنان که مقتضای تشبیه ایشان به نقبای بنی اسرائیل نیز همین است، خداوند متعال می‌فرماید: