بسم الله الرّحمن الرّحیم

ببین و یادبگیر

گر چه بسیاری از یادگیری‏های ما بر اثر برخورد مستقیم با محیط –به شکل یادگیری شرطی سازی کلاسیک و کنشگر- حاصل می‏شود، اما شکل دیگری از یادگیری نیز وجود دارد که به گونه‏ای غیرمستقیم اتفاق می‏افتد؛ به این معنا که گاهی صرف مشاهده رفتار همسالان، والدین یا آموزگار ممکن است خزانه اطلاعات رفتاری مشاهده‏ گر را توسعه دهد و او را با گروه جدیدی از رفتارها آشنا سازد. (سقای‏ بی‏ریا و همکاران، 1385، ج2، ص: 555).

یادگیری مشاهده‏ای که به آن تقلید یا الگوبرداری نیز گفته می‏شود، مشاهده و تقلید رفتار دیگران است. و نه تنها جلوی یادگیری آزمون و خطایی را می‏گیرد بلکه در بسیاری از موارد، خیلی کمتر از یادگیری کنشگر، وقت می‏ گیرد.(سانتراک، 1387، ج2، ص:397) به بیان ساده می‏توان گفت تقلید یا الگوپذیری وقتی اتفاق می‏افتد که کودکان رفتار تازه‏ای را از طریق مشاهده فردی دیگری که به انجام آن رفتار اشتغال دارد یاد بگیرند. بندورا در این زمینه می‏گوید: "تقلید در حقیقت نوعی فعالیت مربوط به پردازش اطلاعات است و هم‏زمان با مشاهداتی که کودک از جهان اطراف خود دارد، اطلاعاتی به مجموعه داشته‏های شناختی او راه یافته و مورد پردازش قرار می‏گیرد، که بعدها الگویی برای عمل او خواهد داشت" (سقای‏ بی‏ریا و همکاران، ج2، ص: 557).

قرآن کریم نیز یادگیری از راه تقلید را از راه‏هایی می‏داند که انسان از طریق آن، طرز برخورد مناسب و صحیح با محیط و همچنین روش‏های منطقی حل مشکل را می‏آموزد و موفق به حل مشکلات خود می‏ شود.[1]

یادگیری مشاهده‏ای شامل چهار فرایند اصلی است. اولین فرایند توجه مشاهده‏گر به الگوهاست. دومین فرایند آن است که کودک اطلاعات به دست آمده را به کد تبدیل کند و به خاطر بسپارد تا هنگام بازیابی به سادگی به آنها دست یابد. تولید به تقلیدکردن اعمال الگو اطلاق می‏شود که سومین فرایند یادگیری مشاهده‏ای است. چه بسا کودکی به الگو توجه پیدا کرده و اطلاعات را رمزگردانی نیز کرده باشد اما به علت محدودیت‏های رشدی خود نتواند آنان را بازسازی کند. تقویت، تشویق یا شرایط برانگیزاننده آخرین مؤلفه این نوع یادگیری است (سانتراک، 1387، ج2، ص:397، کدیور، 1390، ص: 132 و سقای‏ بی‏ریا و همکاران، 1385، ج2، ص:562)