بسم الله الرّحمن الرّحیم

شرطی سازی کنشگر (عامل)[1]

بیشتر اعمال ما ارادی و هدف‏گرا هستند، در حالی که پاسخ‏های شرطی کلاسیک[2] نه ارادی و نه هدف‏گرا هستند. شرطی سازی کنشگر می‏کوشد تا فعالیت هدف‏گرا را توضیح دهد (سیدمحمدی، 1382، ص: 127). در این شیوه به جای تکیه بر اتفاق همزمان محرک‏ها بر نقش پی‏آوردهای رفتار[3] تاکید می‏شود. (سانتراک، 1388، ج1، ص: 380). یعنی جاندار یاد می‏گیرد پاسخی معین، پیامد مشخصی دارد (اتکینسون، 1388، ص: 280).

در این نوع از شرطی‏سازی، کودکان بر محیط عمل یا کنش می‏کنند و محرک‏هایی که بعد از رفتار آنها روی می‏دهد احتمال وقوع دوباره رفتار را تغییر می‏دهند. محرکی که وقوع یک پاسخ را افزایش می‏دهد تقویت کننده نام دارد. و حذف کردن یک محرک خوشایند یا ارائه یک محرک ناخوشایند برای کاهش دادن پاسخ، تنبیه نامیده می‏شود (برک، 1390، ص: 237). پژوهش‏ها نشان داده است کودکان نیز غالبا می‏توانند رفتار یکدیگر را از همین طریق تحت تاثیر قرار دهند و یا حتی تقویت کنند (سقای بی ریا و همکاران، 1385، ص: 543). مهم‏ترین کاربرد اصول شرطی سازی کنشگر، تغییر در رفتار انسان است (سانتراک، 1387، ص: 393).

البته در این شرطی سازی تقویت به رفتار ارگانیسم وابسته است. یعنی باید پیش از آنکه تقویت شود به نحو خاصی عمل کند (هرگنهان و السون، 1374، ص: 31). در شهر که قدم می‏زنیم با جملاتی بر روی درب برخی از منازل همچون: پارک=پنچری مواجه می‏شویم. به نظر می‏رسد اینکه بیشتر مردم در مقابل چنین منازلی پارک نمی‏کنند از پنچری ماشین‏شان می‏ترسند. در این فرایند می‏توان شرطی‏سازی کنشگر را مشاهده نمود.

فایل PDF این مقاله را از اینجا دانلود فرمایید